Συνήθως δεν διαβάζω βιβλία όπως η Εκπνοή. Μετά από τα καλά λόγια που άκουσα από τον Δημήτρη Δελαρούδη όμως, αποφάσισα να το ξεκινήσω. Και το ξεκίνησα.
Το βιβλίο αποτελεί εικόνα και ομοίωση τού αμερικάνου συγγραφέα του Ted Chiang. Πτυχιούχος πληροφορικής, ο Chiang μελετάει τις εξελίξεις στον κλάδο του (με ιδιαίτηρη προσήλωση στην τεχνητή νοημοσύνη) αλλά και επιστημών όπως η φυσική και στοχάζεται στο πώς αυτές οι εξελίξεις θα διαμορφώσουν το μέλλον τής ανθρωπότητας. Αυτό ακριβώς βγάζει ο Chiang και στις εννιά ιστορίες τής Εκπνοής, με κάθε μία να βασίζεται σε μία τρομερή επιστημονική/τεχνολογική ιδέα. Οι ιδέες του αγγίζουν θεμελιώδη ερωτήματα τής ανθρωπότητας: Έχουμε πραγματικά ελεύθερη βούληση; Πώς δημιουργήθηκαν τα πάντα; Πώς θα επιδράσει η τεχνολογία τον τρόπο που θυμόμαστε πράγματα; Πώς θα αντιδρούσαμε αν μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε με εναλλακτικές εκδοχές τού εαυτού μας; Τι θα κάναμε αν ήταν εφικτά τα ταξίδια στον χρόνο; Τα ψηφιακά όντα και τα ρομπότ έχουν ανθρώπινα δικαιώματα; Η δύναμη τής ιδέας κάθε ιστορίας είναι αυτή που την κάνει να ξεχωρίζει, καθώς λογοτεχνικά όλες εκτός τής πρώτης (Ο έμπορος και η πόλη του αλχημιστή) είναι στην καλύτερη αξιόλογες, στην χειρότερη αδιάφορες. Έξτρα πόντους στον Chiang για τον εξαιρετικό τεχνικά τρόπο που χειρίζεται δύσκολες επιστημονικές έννοιες από την κβαντομηχανική και την εντροπία μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη. Μερικές ιστορίες ξεχωρίζουν καθώς ο αναγνώστης ανατριχιάζει αναλογιζόμενος το ενδεχόμενο να αποδειχθούν προφητικές. Πώς αλλιώς θα περιέγραφα την Εκπνοή; Ως το Black Mirror σε βιβλίο.
Ο Chiang έχει κερδίσει με την πένα του τέσσερα βραβεία Nebula, τέσσερα Hugo, τέσσερα Locus, και το βραβείο John W. Campbell για νέους συγγραφείς, ενώ το διήγημά του Story of Your Life ενέπνευσε την ταινία Arrival (2016). Αναζήτησα την έτερη συλλογή διηγημάτων του, πάλι παρόμοιας θεματικής, Story of Your Life and Others, η οποία περιέχει και την καταπληκτική ιστορία Tower of Babylon, ενεπνευσμένη από τον βιβλικό Πύργο της Βαβέλ. Στο τέλος τής Εκπνοής υπάρχει ένα επεξηγητικό κειμενάκι τού συγγραφέα για κάθε ιστορία, από τα οποία ανακάλυψα και το βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης Το Νέο Μυαλό του Αυτοκράτορα που και θα αναζητήσω.
Και τώρα δύο λόγια για κάθε ιστορία:
- Ο έμπορος και η πύλη του αλχημιστή (43 σ.): η καλύτερη ιστορία τής συλλογής, με ταξίδια στον χρόνο στο μεσαιωνικό αραβικό χαλιφάτο. Εγκιβωτισμένες ιστορίες α λα Χίλιες και μία νύχτες και ισχυρή συναισθηματική φόρτιση.
- Εκπνοή (27 σ.): σε ένα κόσμο διαφορετικό από τον δικό μας, όπου ίσως ζουν ανθρωποειδή ρομπότ (δεν διευκρινίζεται), παράξενα γεγονότα οδηγούν στην έρευνα τού πώς δουλεύει ο εγκέφαλός τους. Καλό διήγημα, που δείχνει πώς ο Chiang μπορεί να χειριστεί έντεχνα επιστημονικές αρχές όπως αυτή τής εντροπίας.
- Τι αναμένεται από εμάς (5 σ.): εξερεύνηση τής ελεύθερης βούλησης σε μορφή σφηνακίου.
- Ο βιολογικός κύκλος των λογισμικών όντων (141 σ.): μία κουραστικά μεγάλη ιστορία για το πώς οι άνθρωποι (θα) φέρονται σε ψηφιακά όντα (ρομπότ;). Είχε καλές στιγμές, είχε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιδέα, η λογοτεχνική υλοποίηση δεν με κάλυψε.
- Η αυτόματη νταντά του Ντέισι (15 σ.): άλλο ένα λογοτεχνικά αδιάφορο διήγημα για το πώς μηχανές μπορούν να ανατρέφουν παιδιά και το πώς θα εξελιχθούν αυτά στις σχέσεις τους με ανθρώπους.
- Η αλήθεια των δεδομένων, η αλήθεια του συναισθήματος (58 σ.): λογοτεχνικά μέτρια ιστορία για το πώς η τεχνολογία θα επηρεάσει τον τρόπο που θυμόμαστε πράγματα. Θύμησε το επεισόδιο The entire history of you τού Black Mirror.
- Η μεγάλη σιγή (7 σ.): σχετικό με εξωγήινους και το Παράδοξο τού Φερμί, όχι κάτι ιδιαίτερο.
- Ομφαλός (43 σ.): σε έναν κόσμο όπου η πίστη πως ο κόσμος είναι σχετικά νέος (όπως πίστευαν οι άνθρωποι μέχρι μερικούς αιώνες πριν, βλ. π.χ. το Έτος Κτίσεως Κόσμου που χρησιμοποιούσαν στο Βυζάντιο), μία θρησκευόμενη επιστήμονας βρίσκει αποδείξεις περί τού αντιθέτου και η πίστη της τίθεται εν αμφιβόλω…
- Η αγωνία είναι ο ίλιγγος της ελευθερίας (88 σ.): είναι δυνατόν να μην έχει βάλει ο Chiang κβαντομηχανική; Όχι βέβαια, γι’ αυτό και υπάρχει η εν λόγω ιστορία. Στο κοντινό μέλλον λοιπόν, η κβαντομηχανική επιτρέπει να επικοινωνούμε με εναλλακτικές εκδοχές τού εαυτού μας, ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό…
Φίλες και φίλοι, μείνετε συντονισμένοι στην Κοιλάδα της Γνώσης για περισσότερες παρουσιάσεις βιβλίων, συνεντεύξεις, και κληρώσεις…