Αυτό είναι το πρόβλημα με τον ηλεκτρισμό. Τίποτα γύρω από αυτόν δεν μπορεί να ακούγεται λογικό.
Οι Τελευταίες Μέρες της Νύχτας
1 δισεκατομμύριο δολλάρια. Αυτό το ποσό ζητούσε το 1888 ο πολύς Τόμας Έντισον σε αγωγή του στον Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ. Ο λόγος; Μα ο Πόλεμος τού Ρεύματος, φυσικά! Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή. Το ηλεκτρικό ρεύμα εκείνη την εποχή έκανε τα πρώτα δειλά του βήματα. Ήδη από το 1809, επιστήμονες ανά την υφήλιο κατέβαλλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να ανακαλύψουν τον ηλεκτρικό λαμπτήρα, μιας λάμπας δηλαδή που θα επέτρεπε τον φωτισμό σπιτιών και εν γένει κλειστών χώρων. Η ευρισιτεχνία υπ’ αριθμόν 223.898 τού Τόμας Έντισον το 1880 έδωσε μία πρώτη λύση, χρησιμοποιώντας το λεγόμενο συνεχές ρεύμα. Η εταιρία τού Έντισον, Edison General Electric, φυσικά έκανε χρυσές δουλειές με όσους είχαν την πολυτέλεια να πληρώσουν την πανάκριβη συσκευή. Εκτός από το υψηλό κόστος, υπήρχαν και ένα σωρό άλλα προβλήματα: η ποιότητα τού ρεύματος ήταν χαμηλή, οι λαμπτήρες θερμαίνονταν υπερβολικά και προκαλούσαν κίνδυνο πυρκαγιάς, και – το κυριότερο από όλα – έπρεπε να υπάρχει γεννήτρια στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο, κάτι απίστευτα ασύμφορο. Εταιρίες όπως αυτή τού Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ προσπάθησαν και πέτυχαν εν πολλοίς να αποφύγουν τα παραπάνω ζητήματα χρησιμοποιώντας ένα άλλο τύπο ρεύματος, το εναλλασσόμενο ρεύμα. Έκαναν όμως ένα βασικό λάθος: ο λαμπτήρας τους ήταν ελάχιστα διαφορετικός από αυτόν τού Έντισον. Κι έτσι, ο Έντισον, ο οποίος δεν χαρίζει κάστανα, τάραξε τον Γουέστινγκαουζ στις αγωγές για παραβίαση τής ευρισιτεχνίας του. Συγκεκριμένα, 312 αγωγές. Ζητώντας 1 δισεκατομμύριο δολλάρια.
Στο ιστορικό μυθιστόρημα Τελευταίες Μέρες της Νύχτας (εκδ. Κλειδάριθμος, 2019, 512 σελ., 13,95€), ο Graham Moore πιάνεται από αυτήν την διαμάχη Έντισον-Γουέστινγκχαουζ και φτιάχνει μία καταπληκτική ιστορία. Κεντρικός χαρακτήρας σε αυτήν είναι ο δικηγόρος τού Γουέστινγκαουζ, Πολ Κράβαθ, ο οποίος επελέγη για αυτήν την τιτάνια νομική διαμάχη παρότι μόλις είκοσι έξι ετών. Και όλα είναι εναντίον του. Ο Τύπος ελέγχεται ασφυκτικά από τον Έντισον. Μεγαλομέτοχος τής Edison General Electric είναι ο τραπεζίτης Τζ. Π. Μόργκαν, κόντρα στην θέληση τού οποίου δεν πάει κανείς. Συνεργάτες και υπάλληλοι τού Γουέστινχαουζ δουλεύουν κρυφά για τον Έντισον, ενώ πελάτες του χρεοκοπούν συνεχώς. Ο Έντισον δε, για να δυσφημίσει το εναλλασσόμενο ρεύμα τού Γουέστινχαουζ, δεν διστάζει να κατασκευάσει ακόμα και την περίφημη ηλεκτρική καρέκλα! Τουλάχιστον, υπάρχει κάπου και ένας κύριος ονόματι Νίκολα Τέσλα, που θα παίξει ένα κάποιον ρόλο…
Παρά την νομική και ηλεκτρολογική φύση τού βιβλίου, ο Graham Moore έγραψε όχι μόνο για νομικούς και ηλεκτρολόγους αλλά για όλους τους αναγνώστες. Οι τεχνικές αναφορές είναι ελάχιστες, ευεξήγητες, και περιεκτικές (π.χ. ούτε μία σελίδα τού βιβλίου δεν διαδραματίζεται σε αίθουσα δικαστηρίου), δίνοντας όμως σαφή εικόνα τής κατάστασης. Βασιζόμενος σε ιστορικά γεγονότα, ο Moore κόβει και ράβει για να μετατρέψει τον Πόλεμο τού Ρεύματος σε μία υπέροχη Δαβίθ-εναντίον-Γολιάθ ιστορία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τής αριστοτεχνίας τού Moore είναι ο χειρισμός ετερόκλητων στοιχείων, όπως η εισαγωγή σε μία τέτοια ιστορία τής σχέσης τού Κράβαθ με την Άγκνες Χάντινγκτον. Επίσης, ο Moore δίνει την πραγματική εντύπωση που προκαλούσε στους ανθρώπους τής εποχής ο ηλεκτρισμός, παρουσιάζοντάς τον ως κάτι το φιουτουριστικό, το αδάμαστο, το απείθαρχο, το απρόβλεπτο, και το επιβλητικό, ουσιαστικά ως ένα τέρας που οι άνθρωποι παλεύουν να φέρουν με τα νερά τους. Ο κακός τού βιβλίου δεν είναι άλλος από τον Τόμας Έντισον, τα πλοκάμια τού οποίου διαχέονται σε όλες τις σελίδες τού βιβλίου με τον ίδιο να αρκείται κυρίως σε παρασκηνιακό ρόλο, θυμίζοντας αρκετά τον Καθηγητή Μοριάρτι από τις ιστορίες τού Σέρλοκ Χολμς. Ξεχωριστό άρωμα στην ατμόσφαιρα δίνουν και οι ρήσεις επιστημόνων και ανθρώπων τής τεχνολογίας σε κάθε κεφάλαιο (Τζέιμς Γουότσον, Μπιλ Γκέιτς, Στιβ Τζομπς, Τιμ Μπέρνερς-Λι, κ.α.). Άλλο ένα επίτευγμα τού Graham Moore είναι το στήσιμο τού τέλους, παρά την deus-ex-machina διάστασή του. Αφήνει μία γλυκόπικρη γεύση αλλά και την αίσθηση ότι δύσκολα τα πράγματα θα μπορούσαν να έχουν εξελιχθεί διαφορετικά. Οι τελευταίες σελίδες τού βιβλίου έχουν αναλυτικό ιστορικό σημείωμα, παρουσίαση των βασικών χαρακτήρων, προτάσεις για μελέτη διάφορων διαστάσεων τού Πολέμου τού Ρεύματος, και κεφάλαιο-προς-κεφάλαιο σχολιασμό διαφόρων ιστορικών γεγονότων.
Απόλαυσα τις Τελευταίες Μέρες της Νύχτας σε υπερθετικό βαθμό και ελπίζω το ίδιο να γίνει και με εσάς. Σίγουρα, και μιλάω ως ηλεκτρολόγος μηχανικός, οι καθηγητές φυσικής θα μπορούσαν να κάνουν πολύ πιο ενδιαφέροντα τα του ηλεκτρισμού αν μιλούσαν στους μαθητές/φοιτητές τους για όσα αναφέρει το βιβλίο. Άξιο αναφοράς είναι πως ο Graham Moore έγραψε το σενάριο για την ταινία The Immitation Game (2014, Benedict Cumberbatch) για την ζωή τού Άλαν Τιούρινγκ. Ο Cumberbatch παίζει επίσης τον Τόμας Έντισον στο Current War (2017), μία ταινία για τον Πόλεμο τού Ρεύματος. Άλλη μία ταινία όπου ο ηλεκτρισμός έχει κυρίαρχο ρόλο και όπου μάλιστα εμφανίζεται και ο Νίκολα Τέσλα είναι το Prestige (2006, Christian Bale, Hugh Jackman, Scarlett Johansson, Michael Caine). Προτείνω επίσης το καταπληκτικό μυθιστόρημα Αναβίωση τού Στέφεν Κινγκ, για όσους θέλουν να δουν τον ηλεκτρισμό σε ένα περιβάλλον κοσμικού τρόμου.
Ευχαριστώ πολύ τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, που μου προμήθευσαν το βιβλίο. Μείνετε συντονισμένοι για περισσότερα τέτοια άρθρα αλλά και για κληρώσεις βιβλίων στην ομάδα Φίλοι Ιστορικού Μυθιστορήματος και στην σελίδα Κοιλάδα της Γνώσης στο Facebook.