Πράκτορας του Βυζαντίου τού Harry Turtledove (Anubis, 2021, 384 σ.). Βυζάντιο και συλλογή διηγημάτων. Δεν χρειάζεται εισαγωγή, αλλά μακροβούτι. Πάρτε βαθιά ανάσα και βουτήξτε μαζί μου.
Το βιβλίο ανήκει στην κατηγορία τής εναλλακτικής ιστορίας. Συγκεκριμένα, το Ισλάμ δεν υπήρξε ποτέ, το Βυζάντιο δεν απώλεσε την Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο από τους Άραβες, και μάλιστα επέκτεινε την κυριαρχία του σε όλη την Ιταλία, την Ισπανία, και στην νότια Γαλατία. Η περσική Σασσανιδική αυτοκρατορία παραμένει επίσης άθικτη, και συγκροτεί μαζί με το Βυζάντιο το παγκόσμιο δίπολο κυριαρχίας. Οι ιστορίες τού βιβλίου διαδραματίζονται τον 13ο αιώνα μ.Χ., σε ένα κόσμο που θυμίζει αρκετά τον 6ο αι. μετά την επανακατάκτηση των δυτικών επαρχιών επί Ιουστιανιανού, με την σημαντική όμως διαφορά πως στον κόσμο τού Turtledove οι βαρβαρικές απειλές είναι σημαντικά εξασθενημένες και το Βυζάντιο απολαμβάνει μία ανεπανάληπτη ευημερία και σταθερότητα. Το στήσιμο τής εναλλακτικής ιστορίας ήταν λοιπόν εξαιρετικό, με την ένσταση πως θα ήθελα να ήξερα παραπάνω για το τι μεσολάβησε στους επτά αιώνες από το σημείο διαφοροποίησης από την πραγματική ιστορία έως τα γεγονότα τού βιβλίου.
Ο Turtledove, όντας διδάκτωρ βυζαντινής ιστορίας, δεν θα μπορούσε παρά να απεικονίσει ρεαλιστικά τον βυζαντινό κόσμο, ακόμα και υπό το πρίσμα τής εναλλακτικής ιστορίας. Χρησιμοποιεί πληροφορίες από στρατιωτικά εγχειρίδια, τα οποία και αναφέρει στην αφήγηση, όπως τού Μαυρίκιου και του Τάκιτου για να περιγράψει π.χ. τα στρατόπεδα και τους στρατιωτικούς βαθμούς, ενώ έχει μελετήσει και τα των νομάδων – π.χ. αναφέρει την τακτική των εναλλασσόμενων αλόγων για ταχύτατη διάνυση μεγάλων αποστάσεων. Διαφοροποιεί μεταξύ Έτους Κυρίου (το σημερινό σύστημα χρονολόγησης) και Έτους Κόσμου (σύμφωνα με τους βυζαντινούς, ο κόσμος δημιουγήθηκε το 5509 π.Χ.). Αναφέρει διαρκώς τις προφορές των διαφόρων ομιλούντων, άλλη για τους Αιγύπτιους, άλλη για τους Αλανούς, κλπ, και εξηγεί τις ιδιαιτερότητες των ελληνικών και των λατινικών στο Βυζάντιο (αλλά και άλλων γλωσσών όπως τα αρμενικά και κοπτικά). Επινοεί ονόματα ενδεικτικά τής ποχής, όπως Φίλιππος ο Άραβας, Τεκμάνιος, Ιουστίνος από Ταρσό κλπ. Εστιάζει στις τοπικιστικές διαφορές και εντάσεις, καθώς και στην γάγγραινα τού Βυζαντίου, τις αιρέσεις (π.χ. μονοφυσιτισμός και νεστοριανισμός), με την εικονομαχία μάλιστα να απασχολεί ένα ολόκληρο διήγημα.
Άλλο ένα δυνατό σημείο τού βιβλίου είναι η γεωγραφία. Οι ιστορίες του μας ταξιδεύουν από τις στέπες βόρεια τού Δούναβη στην Κωνσταντινούπολη, από την Αλεξάνδρεια τής Αιγύπτου στα Πυρηναία Όρη (όπου και τα σύνορα τού Βυζαντίου με τους φραγκοσάξονες – ναι, στο βιβλίο υπάρχουν φραγκοσάξονες όχι αγγλοσάξονες), και από την Δάρα τής Μεσοποταμείας στις Πύλες τής Κασπίας. Όλα τα μέρη περιγράφονται εξαίσια, με πλήθος ιστορικών τοποθεσιών ειδικά στην Κωνσταντινούπολη ( Μέση Οδός, Υδραγωγείο Ουάλεντος, Φόρο Θεοδοσίου, Μονή Στουδίου) και στην Αλεξάνδρεια (Βιβλιοθήκη τής Αλεξάνδρειας, Φάρος της Αλεξάνδρειας, Επταστάδιο, Κάνωπος Οδός).
Έξτρα πόντους δίνω για: αναφορά σε σκευοφόρους (σκέφτηκα αμέσως τα Γαυγάμηλα), αναφορά σε Ρωμαίους όχι Βυζαντινούς, εξώφυλλο (θυμίζει Attila Total War), αναφορά στον δυικό αριθμό, αναφορά σε ιστορικές και επιστημονικές προσωπικότητες (π.χ. στον αρχιτέκτονα τού Φάρου της Αλεξάνδρειας, Σώστρατο τον Κνίδιο), συγγραφή από έναν χαρακτήρα τού επικού ποιήματος Ιταλιάδα (!!) για την επανακατάκτηση τής Ιταλίας, αναφορά στην βιβλιοθήκη τής Αγίας Σοφίας, και αναφορά σε παλίμψηστα (περγαμηνές που ξύνεται το μελάνι για να επαναχρησιμοποιηθούν – ψάξτε για το Παλίμψηστο τού Αρχιμήδη).
Πάμε τώρα και στον αφηγητή τού βιβλίου, τον βυζαντινό πράκτορα – με την βυζαντινή ορολογία μαγιστριανού – Βασίλειο Αργυρό. Πολυμήχανος, δυνατός και έξυπνος αλλά και πονηρός, με θρησκευτικές προκαταλήψεις και εμμονές αλλά και με πλήθος πρωτότυπων τεχνασμάτων, με ανθρώπινες αδυναμίες – ειδικά σαρκικές – ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα είδος… Τζέιμς Μποντ – μιας και μιλάμε για πράκτορες – στο λίγο πιο σκοταδιστικό. Κουβαλάει πάνω του όλο το βιβλίο χωρίς να αγκομαχάει καθόλου, παρότι κάμποσες φορές τρώει ξύλο που βάζει και στις… τσέπες. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή που βρίσκεται κατά λάθος στο μέσο ενός εξεγερμένου όχλου και τρώει τής χρονιάς του από τους στρατιώτες, που δεν ξέρουν ότι είναι μαγιστριανός.
Το βιβλίο αποτελείται από επτά διήγηματα, καθένα και μικρή περιπέτεια μυστηρίου, σε τριτοπρόσωπη αφήγηση τού προαναφερθέντος Βασιλείου Αργυρού. Δράση υπάρχει σε μικρές ποσότητες στα μισά, αρκετά διηγήματα έχουν να κάνουν με πιθανολογούμενες μαγείες που καταλήγουν απλά τεχνολογικές πρωτοτυπίες, ενώ το δυνατό στοιχείο σε κάθε ιστορία είναι πως έχει ξεκάθαρο θέμα και στόχο. Οι ιστορίες κυριαρχούνται από την πλοκή, με τα στοιχεία τού κόσμου να δίνονται σε μικρές και εύπεπτες ποσότητες. Συνδετικοί κρίκοι, τόσο σε πρόσωπα όσο και αντικείμενα, υπάρχουν μεταξύ μερικών ιστοριών, αν και εύκολα διαβάζονται αυτόνομα. Πάντως τις διάβασα με την σειρά, μία ανά μέρα. Πάμε τώρα να δούμε ένα-ένα τα επτά διηγήματα (έχουν κάποιες αποκαλύψεις για την πλοκή λόγω τής δομής τού βιβλίου, διαβάστε με δική σας ευθύνη):
- Έτος Κυρίου 6814. Ο Αργυρός βρίσκεται στις στέπες βόρεια τού Δούναβη σε μία αναγνωριστική επιχείρηση για ίχνη νομαδών εισβολέων (συγκεκριμένα των Γιούρχεν). Ο σωλήνας που κρατάει ο σαμάνος των Γιούρχεν θεωρείται πως του επιτρέπει να ακούει από μακριά τις εντολές των Ρωμαίων και ο Αργυρός στέλνεται ως δήθεν λιποτάκτης στους νομάδες ώστε να διελευκάνει το μυστήριο. Αρκετή δράση, θύμισε την Νυχτερινή Φρουρά από το Τραγούδι της Φωτιάς και του Πάγου.
- Έτος Κυρίου 6816. Μετά την μετάθεση για την επιτυχία τής προηγούμενης αποστολής, ο Αργυρός βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη και αντιμετωπίζει μία πανδημία. Αριστουργηματική η περιγραφή τόσο τής πανδημίας όσο και τής αντιμετώπισής της.
- Έτος Κυρίου 6818. Ο Φάρος τής Αλεξάνδρειας έχει καταρρεύσει από σεισμούς και τα έργα αναδόμησής του βαλτώνουν. Έτσι, ο Αργυρός στέλνεται επι τόπου από τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Γ’. Εκεί θα αντιμετωπίσει τις συντεχνίες των ξυλουργών, των χτιστών, και των λιθοξόων καθώς και τον έπαρχο τής πόλης.. Θυμίζει και Assassin’s Creed: Origins η Αλεξάνδρεια..
- Έτος Κυρίου 6824. Η κατάληψη οκτώ οχυρών και τριών πόλεων από τους Φραγκοσάξονες στα Πυρηναία, θα στείλει τον Αργυρό στην Ισπανία, συγκεκριμένα στην Νέα Καρχηδόνα. Πιο ανησυχητικό και από την απώλεια εδαφών είναι το νέο δαιμονικό όπλο των Φραγκοσαξόνων, που ομοιάζει πολύ στο υγρό πυρ. Με την βοήθεια δύο Άγγλων εμπόρων, ο Αργυρός θα ταξιδέψει ως τις Άλπεις ώστε να βρει την πηγή τού όπλου στο απομονωμένο μοναστήρι τού Αγίου Γάλλου..
- Έτος Κυρίου 6825. Στην πόλη-οχυρό Δάρας τής Μεσοποταμίας, εκατοντάδες τοιχοκολλημένα φυλλάδια καλούν τον εν πολλοίς περσικό πληθυσμό σε εξέγερση. Και σαν να μην έφτανε αυτό, το φυλλάδια μοιάζουν απίστευτα μεταξύ τους, σαν να παρήχθηκαν μαζικά με έναν μαγικό τρόπο. Ποιος άλλος από τον Αργυρό για να λύσει το μυστήριο; Σε αυτήν την ιστορία συναντάμε και την Μιρράν, την νέμεση τού Αργυρού.
- Έτος Κυρίου 6826. Εξεγέρσεις ξεσπούν στην Κωνσταντινούπολη όταν από την Αίγυπτο εκκινεί η απόρριψη των εικόνων ως ειδωλολατρικών αντικειμένων (θυμηθείτε πως βρισκόμαστε μεν στον 14ο αι. μ.Χ., αλλά σε περιβάλλον εναλλακτικής ιστορίας, οπότε η Εικονομαχία δεν έγινε τον 8ο αι. μ.Χ.). Ο αυτοκράτορας καλεί Οικουμενική Σύνοδο στην Πόλη, αλλά την λύση δεν θα την δώσει η θεολογία..
- Έτος Κυρίου 6829. Οι περιβόητες Πύλες τής Κασπίας είναι το όριο μεταξύ τού Βυζαντίου και της Περσίας από την μία και των νομαδικών φυλών από την άλλη. Τώρα τις κατέχουν οι Αλανοί, αλλά φήμες λένε πως τα έχουν βρει με τους Κιργίζιους και πως οι Πύλες θα ανοίξουν για χιλιάδες έφιππους νομάδες, έτοιμους να τσακίσουν τις δύο αυτοκρατορίας όπως ο Αττίλας και οι Ούνοι. Ο Αργυρός θα σταλεί στον Καύκασο, στην ιστορία με την περισσότερη δράση από όλο το βιβλίο..
Εν κατακλείδι, ελπίζω να απολαύσετε τον Πράκτορα τού Βυζαντίου όσο και εγώ! Ευχαριστώ τις εκδόσεις Anubis για την προμήθεια τού βιβλίου. Αν θέλετε κι άλλα βιβλία εναλλακτικής ιστορίας, δείτε τον Μέγα Αλέξανδρο και τους Αετούς της Ρώμης (διάβαστε το άρθρο μου για το βιβλίο εδώ). Παρόμοιας υφολογίας (ιστορίες μυστηρίου) αλλά στην αρχαία Ρώμη και πραγματικής ιστορίας είναι τα κόμιξ τού Άλιξ και τού Ωρίωνα. Για ιστορίες στο Βυζάντιο, δείτε ενδεικτικά τον Κόμη Βελισάριο τού Ρόμπερτ Γκρέιβς, τον Ιωάννη Άγγελο τού Μίκα Βάλταρι, το Νεκρονομικόν τού Αντώνη Αντωνιάδη, και τον Τιμωρό: Οργή Θεού τού Νίκου Βιτωλιώτη (διαβάστε το άρθρο μου για το βιβλίο εδώ). Δείτε επίσης και το βιντεοπαιχνίδι στρατηγικής Attila Total War.. Αξίζει να ψάξετε περισσότερα για τον συγγραφέα τού Πράκτορα του Βυζαντίου, Harry Turtledove, πρόκεται για έναν ειδήμονα στην εναλλακτική ιστορία με πλήθος σχετικών βιβλίων.
Φίλες και φίλοι, μείνετε συντονισμένοι στην Κοιλάδα της Γνώσης για περισσότερες παρουσιάσεις βιβλίων, συνεντεύξεις, και κληρώσεις…