Μόλις έμαθα για το νέο ιστορικό μυθιστόρημα τού Νίκου Βιτωλιώτη χάρηκα αφάνταστα. Επιτέλους, είπα, ένα ιστορικό μυθιστόρημα για την Άλωση της Πόλης από τους Φράγκους και τους Βενετσιάνους τής Τέταρτης Σταυροφορίας το 1204! Γκώσαμε στα, αξιόλογα κατά τ’ άλλα, βιβλία για την Άλωση τού 1453 από τους Οθωμανούς (Πήραν την Πόλη, Ιωάννης Άγγελος, Ο Τελευταίος Παλαιολόγος, κλπ), αλλά το 1204 απουσίαζε εμφατικά από το μυθιστορηματικό φάσμα. Αυτό το κενό έρχεται λοιπόν να καλύψει ο Νίκος Βιτωλιώτης με το Τιμωρός: Οργή Θεού (Anubis, 13.41€, 2020, σελ. 288).
Η Ιερουσαλήμ, το χρυσόν δέρας τής Χριστιανοσύνης, έχει απωλεσθεί μετά την πανωλεθρία του φράγκικου Βασιλείου της Ιερουσαλήμ στην Μάχη τού Χαττίν το 1087. Ο Πάπας, μερικοί φιλόδοξοι φεουδάρχες της Δύσης, και οι πανταχού παρών και τα πάντα αρπάζων Βενετσιάνοι ετοιμάζουν την Τέταρτη Σταυροφορία για την ανάκτηση των Αγίων Τόπων. Την ίδια στιγμή, το Βυζάντιο παλεύει με τα τεράστια εσωτερικά του δυναστικά και μη προβλήματα. Κάπου εκεί πιάνει το νήμα τής ιστορίας ο Βιτωλιώτης, και συγκεκριμένα από τα δύο παιδιά τού έκπτωτου αυτοκράτορα Ισαάκιου Αγγέλου, την Ειρήνη και τον Αλέξιο. Η μεν Ειρήνη βρίσκεται στην Γερμανία ως σύζυγος τού βασιλιά Φιλιππου της Σουηβίας, ενώ ο δε Αλέξιος απολαμβάνει μία κατ’ οίκον απομόνωση από τον σφετεριστή και θείο του Αλέξιο Άγγελο. Χρησιμοποιώντας την μεγάλη επιρροή της, η Ειρήνη κανονίζει την απόδραση τού Αλέξιου και την ασφαλή μετάβασή του κοντά της. Εκεί εκκολάπτεπται το σχέδιο τους να χρησιμοποιήσουν την επερχόμενη Τέταρτη Σταυροφορία για να ανέβει ο Αλέξιος στον θρόνο, ακόμα κι αν χρειαστεί να πουλήσει γη και ύδωρ στους άπληστους σταυροφόρους και ειδικά στους Βενετσιάνους. Σύντομα, ένας τεράστιος στρατός συγκεντρώνεται έξω από τις πύλες της Κωνσταντινούπολη, αποφασισμένος να αρπάξει ό,τι περισσότερο μπορεί. Και το κερασάκι στην τούρτα; Ένα μυθικό σπαθί με την δυνατότητα να καταστρέψει τα πάντα στο διάβα του…
Το βιβλίο έχει εξαιρετική δομή και κατορθώνει να συνθέσει αρμονικά σύνθετα και πολυποίκιλα ιστορικά γεγονότα. Σε αυτό βοηθούν και το εισαγωγικό σημείωμα στην αρχή καθώς και οι χάρτες και τα γενεαλογικά δέντρα των Κομνηνών και των Αγγέλων στο τέλος. Η δράση είναι παρούσα σε λογικές ποσότητες, κυρίως στο κομμάτι τής πολιορκίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ιδέα τού Βιτωλιώτη να χρησιμοποιήσει το μέρος τής Ειρήνης και τού Αλεξίου ως το πρωτεύον όχημα αφήγησης. Το ιστορικό πλαίσιο και η εποχή αποδίδονται ικανοποιητικά, ενώ το στοιχείο τού φανταστικού περιορίζεται έξυπνα σε ένα σπαθί. Θα ήθελα να δω λίγο περισσότερη δράση και διαλόγους, καθώς και καλύτερη ισορροπία ιστορικής αφήγησης – μυθιστορηματικού δράματος στο πρώτο μέρος τού βιβλίου.
Και μην ξεχνάμε από πού ξεκίνησαν όλα. Σύμφωνα με τον Βιτωλιώτη, ο Τιμωρός: Οργή Θεού δεν είναι παρά μία από έξι αφηγήσεις που ανακαλύφθηκαν στον Κώδικα του Ξηροποτάμου και καλύπτουν συνολικά καμιά οκτακοσαριά χρόνια βυζαντινής ιστορίας. Οι άλλες πέντε έπονται κάτι μου λέει πως θα είναι εξίσου απολαυστικές…
Ευχαριστώ θερμά τις Εκδόσεις Anubis για την προμήθεια τού βιβλίου. Ελπίζω να ακολουθήσουν και νέες κυκλοφορίες μυθιστορημάτων στο πάντα ελκυστικό Βυζάντιο. Σχετικά με την Τέταρτη Σταυροφορία και την Φραγκοκρατία, προτείνω τα βιβλία Το 1204 και η διαμόρφωση του νεώτερου ελληνισμού, Η Τέταρτη Σταυροφορία και τα Επακόλουθά της, Η Τέταρτη Σταυροφορία και ο Ελληνικός Κόσμος, και Οι Λατινικές Ηγεμονίες της Μεσαιωνικής Ελλάδος. Για τα γεγονότα τής Τέταρτης Σταυροφορίας από σύγχρονη βυζαντινή πηγή, υπάρχει η Χρονική Διήγησις τού Νικήτα Χωνιάτη, που καλύπτει τα χρόνια από το 1118 έως το 1207. Αν θέλετε να δείτε και την φράγκικη σκοπιά, ψάξτε για το De la Conquête de Constantinople τού Γοδεφρείδου Βιλλεαρδουίνου, μαρσάλη τής Καμπανίας. Για ιστορικό μυθιστόρημα που αγγίζει κάπως την Τέταρτη Σταυροφορία, προτείνω το Μιχαήλ Η ο Ελευθερωτής τού Γιώργου Λεονάρδου.
