Καλώς ορίσατε φίλες και φίλοι μου σε ένα νέο βιβλιοέναυσμα, αυτήν την φορά για τον Μέγα Αλέξανδρο και τους Αετούς της Ρώμης τού Ισπανού συγγραφέα Χαβιέρ Νεγρέτε. Καθώς πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα μυθιστορήματα στην Ελληνιστική Εποχή (338-30 π.Χ., βλ. εδώ), η οποία και με ενδιαφέρει απίστευτα, το διάβασα με την πρώτη ευκαιρία. Μην γνωρίζοντας τον συγγραφέα, ήμουν πολύ διστακτικός όταν το πήρα, όμως δεν το μετάνιωσα. Διαβάστε γιατί.
Πλοκή και είδος
Είμαστε στο 323 π. Χ., όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έχει νικήσει επανειλημμένα τους Πέρσες (Γρανικός, Ισσός, Γαυγάμηλα, κλπ), έχει κατακτήσει την Αυτοκρατορία τους, και — με βάση την Βαβυλώνα — σχεδιάζει τις επόμενες εκστρατείες του, ξεκινώντας από την Αραβία. Όμως, αρρωσταίνει λίγο πριν τον απόπλου τού στόλου και πεθαίνει. Τουλάχιστον αυτά είναι τα ιστορικά γεγονότα, σωστά; Ολόσωστα, όμως ενώ το βιβλίο ακολουθεί πιστά την Ιστορία μέχρι τότε, λίγο πριν τον θάνατο τού Αλεξάνδρου παίρνει έναν τελείως διαφορετικό δρόμο.
Συγκεκριμένα, ο Νεγρέτε υφαίνει μία συνωμοσία εναντίον τού Αλεξάνδρου, προφανώς ενεπνευσμένη από αναφορές ιστορικών (βλ. εδώ). Οι συνωμότες όμως αποτυγχάνουν να τον δηλητηριάσουν, λόγω της απροσδόκητης εμφάνισης ενός μυστηριώδους γιατρού, ο οποίος γίνεται εξ απορρήτων τού Αλεξάνδρου και τον βοηθάει να απεξαρτηθεί από το κρασί και να αποβάλλει τις αυτοκαταστρεπτικές συμπεριφορές που είχε υιοθετήσει στην πάροδο των ετών. Νιώθοντας ξαναγεννημένος, ο Αλέξανδρος τιμωρεί όσους θεωρεί συμμετέχοντες στην συνωμοσία, ολοκληρώνει την κατάκτηση τής Αραβίας, και καταλήγει στην Νότια Ιταλία, μετά τις παρακκλήσεις βοήθειας από τις εκεί ελληνικές αποικίες, που απειλούνται από την ανερχόμενη Ρώμη. Και τότε ξεκινούν τα ωραία.
Τεχνικά, το βιβλίο ανήκει στα μυθιστορήματα εναλλακτικής ιστορίας, μία υποκατηγορία των ιστορικών μυθιστορημάτων (αν και πολλά έχουν έντοντα στοιχεία φαντασίας). Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και Ο Άνθρωπος στο Ψηλό Κάστρο τού Φίλιπ Ντικ, που πρόσφατα έγινε τηλεοπτική σειρά. Η αρχαιότερη αναφορά σε εναλλακτική ιστορία βρίσκεται στο (μη λογοτεχνικό) έργο τού Ρωμαίου ιστορικού Τίτου Λίβιου, Ad Urbe Condita Libri, και συγκεκριμένα στο Ένατο Βιβλίο, όπου εξετάζεται μία πιθανή αναμέτρηση τού Αλεξάνδρου με τους Ρωμαίους (βλ. εδώ).
Δομή, δράση, λόγος, και μυστήριο
Ο λόγος ρέει ευχάριστα, με κάποιες μεταγενέστερες λέξεις όμως που δεν ταιριάζουν στην εποχή (π.χ. μπαγαπόντης, φλιτζάνι, κλπ). Η δομή είναι αρκετά καλή και στρωτή, ίσως με λίγα αργά κομμάτια στην μέση. Επίσης, η υπόθεση είναι αρκετά ξεκάθαρη, ήδη από το οπισθόφυλλο. Υπάρχει αρκετή δράση, τόσο με αψιμαχίες όσο και με μεγάλης κλίμακας συγκρούσεις, η οποία περιγράφεται ωραία, αν και κάπως πιο αφαιρετικά από όσο θα ήθελα. Εκτίμησα αρκετά την αληθοφάνεια εκείνων των σκηνών και την ιστορική ακρίβεια στην διασταύρωση Ελλήνων σαρισσοφόρων και Ρωμαίων ξιφοφόρων.
Μία ωραία διάσταση τού βιβλίου είναι το μυστήριο, το οποίο εντοπίζω σε τρία σημεία.
- Πρώτον, παρότι νόμιζα ότι ο Μέγας Αλέξανδρος θα έκανε περίπατο στην Ιταλία, ο συγγραφέας κατορθώνει να δημιουργήσει αμφιβολίες στον αναγνώστη για την έκβαση τού πολέμου. Σε κανένα σημείο δεν είναι σίγουρη η επικράτηση είτε των μεν είτε των δε, εκτός από τις τελευταίες σελίδες.
- Δεύτερον, οι κατάσκοποι ένθεν κακείθεν παίζουν το δικό τους παιχνίδι και διατηρούν την ταυτότητά τους μυστική μέχρι το τέλος.
- Τρίτον, οι συνωμότες ίσως να μην έχουν εξουδετερωθεί και να σχεδιάζουν νέα απόπειρα δολοφονίας τού Αλεξάνδρου.
- Τέταρτον, ένας κομήτης δείχνει να κατευθύνεται ολοταχώς προς την Γη (!!).
Αφήγηση και χαρακτήρες
Η αφήγηση είναι τρίτου προσώπου, ίσως και παντογνώστη αφηγητή κάπου-κάπου. Υπάρχουν καμιά δεκαριά αφηγητές-χαρακτήρες — αρκετά αληθοφανείς –, όμως δεν αναπτύσσονται όλοι όσο θα έπρεπε, ενώ η ιστορία μερικών αφήνεται μετέωρη. Από τους υπόλοιπους χαρακτήρες, υπάρχουν πολλοί που απλά εξαφανίζονται ή εισαγάγονται πολύ αργά χωρίς καν να έχουν αναφερθεί πιο πριν. Γενικά, έμεινα οριακά ικανοποιημένος από τους χαρακτήρες.
Ιστορικό πλαίσιο
Ίσως το δυνατότερο χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι η παρουσίαση τού ιστορικού πλαισίου. Χωρίς να γίνεται βαρετός, ο συγγραφέας βάφει το βιβλίο με τα χρώματα τής εποχής. Συγκεκριμένα, τους χαρακτήρες απασχολούν θέματα όπως τα μαθηματικά, η γεωμετρία, η ιατρική, η φιλοσοφία, η κοσμολογία, η αστρονομία, η μηχανική, κλπ. Έμφαση δίνεται σε φιλοσόφους όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, και ο Επιμενίδης (βλ. εδώ), αλλά και σε Ινδούς γυμνοσοφιστές. Αλλά και στον τομέα τής τεχνολογίας γίνεται αξιόλογη αναφορά, καθώς εμφανίζονται τεράστια πλοία — σύγχρονα τεχνολογικά θαύματα — όπως και γινόταν στα μετέπειτα Ελληνιστικά χρόνια.
Επίσης, πολλά μαθαίνει κανείς και για την Ρώμη, όπως για την ίδρυσή της, για την σκληρή πειθαρχία που επιβαλλόταν στον στρατό της, για το υψηλό ηθικό των πολιτών της, και για την σημασία που έδιναν στην θρησκεία (π.χ. Συβιλλικά βιβλία προφητειών), στους νόμους, και στο πολίτευμά τους.
Ένα ακόμα θέμα ιστορικού πλαισίου είναι οι συγκρούσεις Ελλήνων αποίκων και Ιταλιωτών (μεταξύ των οποίων και Ρωμαίοι αλλά και άλλα Ιταλιώτικα φύλα, όπως Σαμνίτες, Λουκανοί, και Βρέττιοι) για τον έλεγχο τής Νότιας Ιταλίας. Οι περισσότεροι ίσως ξέρουμε ότι ο Πύρρος τής Ηπείρου πολέμησε εκεί τους Ρωμαίους, και οι αιματοβαμμένες νίκες του γέννησαν το ρητό πύρρειος νίκη. Όμως, ο Πύρρος δεν ήταν ο πρώτος Ελλαδίτης (δηλ. από την κυρίως Ελλάδα) βασιλιάς που ανταποκρίθηκε στις κραυγές αγωνίας των Ελλήνων αποίκων. Ο προκάτοχός του στον Ηπειρωτικό θρόνο, Αλέξανδρος ο Μολοσσός ή αλλιώς Αλέξανδρος Α’ τής Ηπείρου, είχε εκστρατεύσει στην Νότια Ιταλία το 334 π.Χ., όπου και πέθανε πολεμώντας το 331.
Παρόμοια βιβλία
Για μυθιστορήματα εναλλακτικής ιστορίας, μπορείτε να κοιτάξετε το προαναφερθέν Ο Άνθρωπος στο Ψηλό Κάστρο τού Φίλιπ Ντικ, που εξετάζει ένα διαφορετικό τέλος τού Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μία ενδιαφέρουσα σειρά τού είδους είναι η Temeraire τής Ναόμι Νόβικ, όπου στους Ναπολεόντειους Πολέμους εκτός από άλογα, κανόνια, πλοία, υπάρχουν και…δράκοι (άρθρο μου για το πρώτο βιβλίο τής σειράς: εδώ).
Μυθιστορήματα σχετικά με τον Μέγα Αλέξανδρο, έχει γράψει ο Στίβεν Πρέσσφιλντ: οι Αρετές τού Πολέμου είναι το προσωπικό ημερολόγιο τού Αλεξάνδρου σε πρώτο πρόσωπο, ενώ η Ματωμένη Εκστρατεία είναι η περιπέτεια ενός νεοσύλλεκτου στην Βακτριανή εκστρατεία τού Αλεξάνδρου. Ο Κρίστιαν Κάμερον έχει γράψει τον Τύραννο, μία σειρά για την Ελληνιστική Εποχή. Πάντως, είναι πραγματικά κρίμα που δεν υπάρχουν περισσότερα ιστορικά μυθιστρήματα για την εν λόγω εποχή.
Συγγραφέας (από την σελίδα τού βιβλίου)
Ο Χαβιέρ Νεγρέτε γεννήθηκε στη Μαδρίτη το 1964. Σπούδασε κλασική φιλολογία και από το 1991 εργάζεται ως καθηγητής ελληνικών στο Λύκειο Γκαμπριέλι Γκαλάν της Πλασένθια. Έχει γράψει έργα επιστημονικής φαντασίας όπως το “La Mirada de las furias” (βραβείο Ignotus για το καλύτερο μυθιστόρημα, 1998) και το “Estado crepuscular” (βραβεία Ignotus και Gigamesh για το καλύτερο αφήγημα, 1994). Με το βιβλίο “Buscador de sombras” κέρδισε το βραβείο διηγήματος UPC για το 2000 και έλαβε τρεις φορές την ειδική μνεία της κριτικής επιτροπής του ίδιου βραβείου. Έφτασε ως την τελική φάση της επιλογής για τα βραβεία Edebe, El Barco de Vapor και La Sonrisa Vertical, τα βιβλία του “La espada de fuego” (2003) και “El espiritu del mago” (2005) έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής από κοινό και κριτικούς, ενώ το 2006 απέσπασε το βραβείο Minotauro για το έργο του “Senores del Olimpo”.
Περιγραφή (από το οπισθόφυλλο)
Βαβυλωνία, 321 π.Χ. Ο Περδίκας, στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ακολουθώντας την προτροπή της Ρωξάνης, ερωμένης του αλλά και συζύγου του Μακεδόνα βασιλιά, αποφασίζει να τον δολοφονήσει, με την πεποίθηση ότι θα ανακόψει το φιλόδοξο σχέδιό του για επέκταση της αυτοκρατορίας προς τη Δύση. Την κατάλληλη στιγμή, όμως, σαν από μηχανής θεός, εμφανίζεται ο Νέστωρ, ένας γιατρός που έχει σταλεί από το Μαντείο των Δελφών, και τον σώζει. Ο Αλέξανδρος, νιώθοντας πως έχει ξαναγεννηθεί, βάζει σε εφαρμογή το πολυπόθητο σχέδιό του να επανακτήσει τα εδάφη της Μεγάλης Ελλάδας και να στραφεί κατά της Ρώμης.
Ένας ασύλληπτα μεγάλος στόλος σαλπάρει για την Ποσειδωνία της Κάτω Ιταλίας. Κι έτσι αρχίζει μια συγκλονιστική περιπέτεια με αιματηρές μάχες, προδοσίες, ίντριγκες και συνωμοσίες, που θα φέρει αντιμέτωπους Μακεδόνες και Καρχηδόνιους σε μια επική μάχη, όπου κυριαρχεί η μεγαλειώδης μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Επίμετρο και κρίση
Ένιωσα δικαιωμένος που αποφάσισα να διαβάσω το βιβλίο. Νομίζω πως η ποιότητα και το μέγεθός του δένουν αρμονικά με την σχετικά χαμηλή του τιμή. Το βιβλίο μάλλον έχει συνέχεια, η οποία όμως δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμα, τουλάχιστον όχι στα ελληνικά. Σκοπεύω να διαβάσω κάποια στιγμή και την Σαλαμίνα τού ίδιου συγγραφέα, η οποία αφορά τους Ελληνοπερσικούς Πολέμους. Και θέλω να ξαναδιαβάσω, για τρίτη φορά, την Ματωμένη Εκστρατεία τού Στίβεν Πρέσσφιλντ.
Για να διαβάζετε πρώτοι τα νέα άρθρα τής Κοιλάδας τής Γνώσης, πατήστε Like και Follow εδώ: www.facebook.com/koiladatisgnosis
Επίσης, αν σας αρέσουν τα ιστορικά μυθιστορήματα, ελάτε στην ομάδα μας: www.facebook.com/groups/811874992334564