Ένα από τα προσόντα τού συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους είναι ότι αυτό που πραγματεύεται και κάνει τον κόσμο να το διαβάζει δεν φεύγει ποτέ από την μόδα.
Ρέημοντ Τσάντλερ
Η συλλογή Το Σώμα του Εγκλήματος (Άγρα, 2018, 374 σελ., 16.65€) είναι ένα βιβλίο που το είχα βάλει από καιρό στο μάτι. Σκοπός τής συλλογής είναι να παρουσιάσει μία όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα τού αστυνομικού διηγήματος από τις αρχές τού 19ου αιώνα έως και το 1920. Περιλαμβάνει ιστορίες διάσημων συγγραφέων (π.χ. Nathaniel Hawthorne, Edgar Allan Poe, Sir Arthur Conan Doyle), αλλά οι περισσότερες ιστορίες είναι ως επί το πλείστον άγνωστες στο ευρύ κοινό. Αυτή ήταν άλλωστε και η πρόθεση τού J. A. Molina Foix, ο οποίος και τις επέλεξε. Στα δυνατά στοιχεία τού βιβλίου είναι η εισαγωγή τού Foix, η οποία όχι μόνο δεν είναι η τυπική βαρετή εισαγωγή, αλλά δίνει πολύτιμα ιστορικά στοιχεία για την ανάπτυξη τής αστυνομικής λογοτεχνίας. Ίσως να σας εκπλήξει το ότι πολλές ιστορίες έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό την παρωδία, αρκετές άλλες δεν έχουν τον κλασσικό ντετέκτιβ τύπου Σέροκ Χολμς, ενώ σε μερικές δεν υπάρχει καν ντετέκτιβ! Παρακάτω, λέω δύο λόγια για κάθε διήγημα.
Η συμφορά τού κυρίου Χίγκινμπότομ, του Nathaniel Hawthorne (1804-1864)
Ένας πλανόδιος πωλητής ταμπάκου βρίσκει τον μπελά του καθώς προσπαθεί να καταπολεμήσει την ανία του μαθαίνοντας τα κοτσομπολιά τής περιοχής. Βλέπετε, ένας καπνοπώλης τον ενημερώνει για μία άγρια δολοφονία, αλλά το υποτιθέμενο θύμα εμφανίζεται την επόμενη μέρα ζωντανό. Το σκηνικό επαναλαμβάνεται, με έναν τρίτο να επιβεβαιώνει στον πωλητή ότι το εν λόγω θύμα όντως δολοφονήθηκε σε διαφορετική όμως ημερομηνία και με διαφορετικές συνθήκες. Και εκεί που τα πράγματα έχουν μπερδευτεί, έρχεται μία πανέξυπνη λύση στο τέλος… Ωραίο διήγημα από τον φοβερό Nathaniel Hawthorne, με αρκετές δόσεις σάτιρας. Ο Hawthorne θεωρείται από τους καλύτερους διηγηματογράφους όλων των εποχών, και σύντομα θα διαβάσω και την συλλογή διηγημάτων του Twice-Told Tales, η οποία περιέχει πολλές σκοτεινές ιστορίες. Μερικές από αυτές κυκλοφορούν στα ελληνικά ως Οι προφητικές εικόνες και άλλα διηγήματα.
Σύ εί ο ανήρ, του Edgar Allan Poe (1809-1849)
Η εξαφάνιση ενός ευκατάστατου ηλικιωμένου αναστατώνει το μικρό χωριού του. Με επικεφαλής τον καρδιακό του φίλο και τον ανηψιό του, οι κάτοικοι ψάχνουν την ύπαιθρο και βρίσκουν σημάδια δολοφονίας. Όλες οι ενδείψεις και τα πιθανά κίνητρα δείχνουν προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά ίσως τα πράγματα να είναι ακόμα πιο περίπλοκα… Από τα καλύτερα διηγήματα τής συλλογής, με καταπληκτική ροή και δυνατό λόγο, ωραίες ανατροπές, και σωστή ατμόσφαιρα. Επίσης, διαθέτει πρωτοποριακά στοιχεία τής αστυνομικής λογοτεχνίας όπως η χρήση τής βαλλιστικής και η κατασκευή ψευδών στοιχείων. Ο Poe θεωρείται από τους πατέρες των ιστοριών με ντετέκτιβ και επαγωγική συλλογιστική. Μερικά από αυτά τα διηγήματα, με τον ντετέκτιβ C. Auguste Dupin, βρίσκονται στο 21 ιστορίες και το κοράκι.
Τρεις αστυνομικές ιστοριούλες, του Charles Dickens (1812-1870)
Τρεις αρκετά αδιάφορες αστυνομικές ιστορίες τού Charles Dickens, ο οποίος έχει γράψει και το διαχρονικό Χριστουγεννιάτικη ιστορία με τον Σκρουτζ και τα τρία πνεύματα.
Με το ίδιο νόμισμα, του Wilkie Collins (1824-1889)
Οι κατάλληλες πολιτικές επαφές επιτρέπουν σε έναν αμφιλεγόμενο νεαρό ερευνητή να αναλάβει μία υπόθεση ληστείας, προς δυσαρέσκεια τού αρχιεπιθεωρητή και του αστυνόμου που εμπλέκονται στην υπόθεση. Ο νεαρός νοικιάζει ένα δωμάτιο στο σπίτι που έγινε η ληστεία ώστε να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τον έταιρο ένοικο και βασικό ύποπτο. Μία σειρά ιλαροτραγικών περιστατικών ακολουθεί μέχρι την τελική εξιχνίαση τής υπόθεσης… Κωμική ιστορία, με δυνατό άρωμα γυναίκας, και με ενδιαφέρουσα μορφή ανταλλαγής επιστολών. Παρά την έλλειψη πρωτοτυπιών, διαβάζεται ευχάριστα και διασκεδαστικά. Σύμφωνα με τον Borges, ο Collins είναι «ο μάστορας των ανατροπών, της παθητικής αγωνίας, και της απρόβλεπτης κατάληξης». Τα πιο γνωστά έργα τού Collins είναι Η γυναίκα με τα άσπρα, The Moonstone, και Αρμαντέιλ. Θα ελεγχθούν…
Ο κλεμμένος λευκός ελέφαντας, του Mark Twein (1835-1910)
Ως χειρονομία συμφιλίωσης, ο βασιλιάς τού Σιάμ δωρίζει στην Αγγλία το υπέρτατο αγαθό τής χώρας του: έναν λευκό ελέφαντα. Το πλοίο που τον μεταφέρει κάνει στάση στο Νιου Τζέρσυ, λόγω μίας ασθένειας τού ζώου. Εκεί όμως ο ελέφαντας κάνει φτερά, προς φρίκη τού Άγγλο αριστοκράτη που είναι επιφορτισμένος με την ασφαλή του μεταφορά στην Αγγλία. Η μόνη του ελπίδα είναι ο αρχηγός τής αστυνομίας τής Νέας Υόρκης, ο Επιθεωρητής Μπλαντ. Κύριο χαρακτηριστικό τού διηγήματος είναι η κωμωδία, θυμίζοντας αρκετά το σατιρικό μυθιστόρημα τού συγγραφέα Ένας Γιάνκης του Κονέκτικατ στην αυλή του βασιλιά Αρθούρου (1889). Δυστυχώς η πλοκή και το μυστήριο έχουν δευτερεύουσα θέση, κάνοντας το διήγημα ένα από τα πιο αδύναμα τής συλλογής. Ο Mark Twain έχει γράψει και άλλες αστυνομικές ιστορίες, όπως την νουβέλα A Double Barrelled Detective Story (1902), όπου ο Σέρλοκ Χολμς έρχεται στην Αμερική, και το μυθιστόρημα Tom Sawyer, Detective (1896). Τα δύο γνωστότερα βιβλία τού Twain είναι οι παιδικές περιπέτειες Τομ Σόγερ και Χάκλμπερι Φιν.
Το έγκλημα τού λόρδου Άρθουρ Σάβιλ, του Oscar Wilde (1854-1900)
Τα λόγια ενός χειρομάντη κάνουν έναν νεαρό να πιστέψει πως η μοίρα τον υποχρεώνει να σκοτώσει άνθρωπο. Θέλοντας να ξεμπερδεύει μια ώρα αρχύτερα ώστε να μπορέσει να παντρευτεί την καλή του, καταστρώνει εγκηματικά σχέδια. Όμως η μοίρα θα του παίξει διάφορα παιχνίδια… Ωραιότατη ιστορία τού γνωστού Oscar Wilde, με κυνισμό και παρωδία τα κυριότερα στοιχεία της. Εξαιρετική, επίσης, απεικόνιση τής Βικτοριανής κοινωνίας και τα ηθικά διλήμματα με τα οποία έρχεται κανείς αντιμέτωπος. Ο Wilde έχει γράψει επίσης και το πασίγνωστο γοτθικό μυθιστόρημα Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι.
Η περιπέτεια με την πιτσιλωτή σπείρα, του Arthur Conan Doyle (1859-1930)
Ο Σέρλοκ Χολμς δέχεται μία πελάτισσα, η οποία ισχυρίζεται πως έχει λόγους να φοβάται για την ζωή της. Η αδερφή της είχε πεθάνει υπό μυστηριώδεις συνθήκες λίγο πριν τον γάμο της, και τώρα που εκείνη πρόκειται να παντρευτεί πιστεύει πως θα έχει την ίδια τύχη. Οι υποψίες πέφτουν στον πατριό της, στο σπίτι του οποίου κατοικεί και ο οποίος έχει οικονομικό συμφέρον να εμποδίσει τον γάμο της. Έτσι, ο Σέρλοκ Χολμς και ο Δρ Γουότσον παίρνουν το τρένο για να επιληφθούν τής καταστάσεως από κοντά… Από τις καλύτερες ιστορίες τόσο τού Arthur Conan Doyle όσο και της παρούσας συλλογής. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά μίας ιστορίας τού Σέρλοκ Χολμς: επαγωγική συλλογιστική, καυτεροί διάλογοι, και εξαιρετικές αφηγήσεις. Συνολικά, ο Doyle έχει γράψει τέσσερα μυθιστορήματα και πάνω από πενήντα διηγήματα με τον δημοφιλή ντετέκτιβ.
Ο φόνος στο Ρήτζεντ’ς Παρκ, της Baroness Orczy (1865-1947)
Οι αρχές ανακαλύπτουν το πτώμα ενός άντρα, που μόλις έφευγε από μία χαρτοπαικτική λέσχη μαζί με τα κέρδη του. Οι υποψίες στρέφονται προς έναν νεαρό με τον οποίο είχε φιλονικήσει εκείνο το βράδυ. Τελικά, όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά… Έξυπνη πλοκή, ωραία ροή, και πρωτοτυπία ως προς το κλείσιμο τής υπόθεσης.
Η ιστορία τού θηριοδαμαστή, του Jack London (1876-1916)
Ένα ωραίο διήγημα-σφηνάκι, ούτε καν έξι σελίδες. Διηγείται τον θάνατο ενός θηριοδαμαστή τσίρκου από λιοντάρι, που ίσως και να μην ήταν ατύχημα…
Η σύλληψη τού Αρσέν Λουπέν, του Maurice Leblanc (1864-1941)
Οι επιβάτες ενός υπερωκεάνιου πανικοβάλλονται όταν μαθαίνουν πως ανάμεσά τους βρίσκεται ο Αρσέν Λουπέν, ο διάσημος αριστοκράτης κλέφτης. Ταξιδεύει με πλαστή ταυτότητα και, με το που γίνονται οι πρώτες κλοπές, αρχίζει ένα κυνήγι μαγισσών για την εύρεσή του… Καλογραμμένη ιστορία, με τον παραβάτη τού νόμου να αποτελεί τον πρωταγωνιστή τής ιστορίας. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν ότι ο Αρσέν Λουπέν είναι ο alter ego τού Σέρλοκ Χολμς…
Το πρόβλημα τού Κελιού 13, του Jacques Futrelle (1875-1912)
Ένας εκκεντρικός καθηγητής βάζει στοίχημα με τους φίλους του. Θα μπει αυτοβούλως σε μία φυλακή και θα έχει μία εβδομάδα μπροστά του για να αποδράσει. Ο διευθυντής είναι αποφασισμένος να κάνει τα αδύνατα δυνατά για να τον κάνει να αποτύχει… Πρωτότυπη και καλογραμμένη ιστορία, όχι και τόσο ενδιαφέρουσα, που θυμίζει αρκετά την σειρά Prison Break και την ταινία Escape Plan.
Η μπλε πούλια, του Richard Austin Freeman (1862-1943)
Μία γυναίκα δολοφονείται σε ένα βαγόνι τρένου. Ένας ζωγράφος προβάλλει ως ο σίγουρος ένοχος. Είχε χωρίσει πρόσφατα με την δολοφονημένη, της ζητούσε καιρό να του επιστρέψει το μενταγιόν που της είχε δωρίσει, και την τελευταία φορά που την είδαν ζωντανή μιλούσε – για την ακρίβεια, μάλωνε – μαζί του. Ο αδερφός του ζωγράφου, αδυνατώντας να πιστέψει τις ενδείψεις, καλεί τον ντετέκτιβ Δρα Θόρναϋκ ώστε να βρει τον πραγματικό ένοχο. Ο Δρ Θόρνταϋκ, που πρωταγωνιστεί σε καμιά σαρανταριά μυθιστορήματα τού Freeman, διαθέτει εξαιρετικές εγκληματολογικές, ιατροδικαστές, και επιστημονικές ικανότητες. Εξαιρετικός είναι και ο τρόπος που ο Freeman τον περιγράφει να τις χρησιμοποιεί για να λύσει την υπόθεση. Καλό διήγημα, θύμισε αρκετά Σέρλοκ Χολμς. Ίσως ψάξω και άλλες ιστορίες τού Freeman.
Τα μυστικά βήματα, του G. K. Chesterton (1874-1936)
Ίσως η καλύτερη ιστορία τής συλλογής. Η λέσχη Οι δώδεκα πιστοί αλιείς συγκεντρώνεται σε ένα ξενοδοχείο. Ένας σερβιτόρος παθαίνει καρδιακό επεισόδιο, και ένας ιερέας καλείται για να τον εξομολογήσει πριν πεθάνει. Σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία τού θανόντος, ο ιερέας αποσύρεται σε ένα μικρό δωμάτιο για να καταγράψει τα όσα τού είπε. Καθώς γράφει, μερικά παράξενα βήματα αποσπούν την προσοχή του… Εξυπνότατη πλοκή και ωραία επαγωγική συλλογιστική.