Αχ, πού είναι εκείνες οι χρυσές εποχές που πρωτοδιαβάζαμε τις 20.000 Λεύγες Κάτω από την Θάλασσα δίπλα στην θάλασσα και ανακαλύπταμε έναν νέο, φανταστικό κόσμο; Που κοιμόμασταν στις 5 τα χαράματα, όταν ο καλοκαιρινός ήλιος έκανε δειλά-δειλά την εμφάνισή του, για να προλάβουμε να τελειώσουμε μία ακόμα ιστορία από την συλλογή διηγημάτων τρόμου που είχε πέσει στα χέρια μας; Πού είναι εκείνες οι εποχές που βλέπαμε το κύμα να σκάει πάνω στους βράχους λες και ήθελε να τους αφανίσει από προσώπου γης;
Εδώ. Τώρα. Όλες αυτές οι εποχές, συμπυκνώνονται σε μία και μοναδική, μαγική και φαντασμαγορική λέξη: καλοκαίρι. Καλώς ορίσατε στο άρθρο μου για βιβλία με καλοκαιρινό, θαλασσινό άρωμα. Επίτιμοι καλεσμένοι, μία κυρία και ένας – όχι και τόσο – κύριος: η θάλασσα και ο τρόμος. Και συγγνώμη για τον πλεονασμό. Πριν πάμε παρακάτω, αν νομίζετε πως δεν σας αρέσει ο τρόμος, σας έχω μία ερώτηση: σας αρέσει η Οδύσσεια; Αν ναι, σας αρέσει και ο τρόμος. Λοιπόν, ένα, δύο, τρία…… ΠΑΜΕ!
Ξεκινάω με δύο βιβλία που θα τα φωνάζω και θα τα ματαφωνάζω μέχρι να τα διαβάσουν όλοι οι εραστές τής θάλασσας. Ο λόγος περί της διλογίας τού Βαλέριο Μάσιμο Μανφρέντι, Το Όνομά μου Είναι Κανένας, που εξιστορεί την ζωή τού Οδυσσέα από την γέννησή του έως την άλωση τής Τροίας (πρώτος τόμος) και από εκεί μέχρι την επιστροφή του στην Ιθάκη και την τελική δοκιμασία που πρέπει να περάσει ώστε να βρει την πολυπόθητη γαλήνη (δεύτερος τόμος). Διαβάζουμε για τον παππού τού Οδυσσέα Αυτόλυκο και τις κανιβαλιστικές τελετές στις οποίες μυήθηκε στην Αρκαδία, για τους Αργοναύτες, για το τέλος τής Αργούς και τού Ιάσονα, για την δολοφονία τής οικογένειας τού Ηρακλή, αλλά και για την προφητεία που έδωσε ο Τειρεσίας στον Οδυσσέα κατά την επίσκεψή του στον Κάτω Κόσμο σχετικά με το πώς θα βρει τελικά γαλήνη. Καταπληκτικές επίσης οι περιγραφές στις περιπέτειες τής Οδύσσειας με τους Λαιστρυγόνες, τον Κύκλωπα, την Σκύλλα και την Χάρυβδη, και τον Κάτω Κόσμο. Μιλάμε λοιπόν για δύο βιβλία γεμάτα θάλασσα, αλλά και τρόμο, τα οποία δεν είναι μία απλή επανάληψη τής Ιλιάδος και της Οδύσσειας, αλλά πάνε την ιστορία πολύ πριν την αρχή τής πρώτης και το τέλος τής δεύτερης. Διότι, όπως θα θυμάστε ίσως από την προφητεία τού Τειρεσία στον Οδυσσέα στην δέκατη ραψωδία τής Οδύσσειας, τα βάσανά του δεν τελειώνουν με την μνηστροφονία, αλλά οφείλει να ξαναεγκαταλείψει την Ιθάκη και να πλανηθεί μέχρι να βρει ένα μέρος όπου οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι είναι τα κουπιά. Και εκεί, ο Μανφρέντι κάνει καταπληκτική δουλειά, προσφέροντας μερικές απολαυστικές σελίδες στο τέλος τής διλογίας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την στιγμή που ο Οδυσσέας κρέμεται από μία ελιά πάνω από την Χάρυβδη και βλέπει τον μαύρη λάσπη τού βυθού στην κατάληξη τής δίνης, καθώς και τα δύο τείχη ομίχλης που περνάει, ένα πριν μπει στην χώρα των λωτοφάγων και ένα στην χερσαία περιπλάνησή του, αλλά ούτε τα άρματα που τα οδηγούν λύκοι και μεταφέρουν τους συ—–. Ακόμα να τα διαβάσετε;
Για πάμε λίγο να ζορίσουν τα πράγματα, να σφίξουν τα γάλατα, να μαζευτούν τα κεφάλια μέσα… Δύο ονόματα θα σας πω. Πολλά θα έχετε ακούσει, μα αυτά θα σας φέρουν τρόμο: Έντγκαρ Άλαν Πόε και Ιούλιος Βερν. Λοιπόν, έχουμε και λέμε – γιατί αν δεν είχαμε δεν θα λέγαμε – για την Αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντορ Πυμ τού αρχηγέτη τής λογοτεχνίας τρόμου Πόε, όπου ένας έφηβος, ο Πυμ, λαμβάνει την χειρότερη απόφαση τής ζωής του. Σαλπάρει στα κρυφά στο φαλαινοθηρικό τού πατέρα τού καλύτερου φίλου του, όντας ανίδεος για το τι θα ακολουθήσει. Χμμ, για να δούμε, τι θα λέγατε για ανταρσίες, φόνους, φαντάσματα, λιμοκτονία, κανιβαλισμό, και ως κερασάκι στην τούρτα την… Ανταρκτική; Η Αφήγηση δεν είναι απλά ένα βιβλίο τρόμου (παρεμπιπτόντως, το μόνο ολοκληρωμένο μυθιστόρημα τού Πόε). Είναι μία ιστορία βουτηγμένη στην παράνοια, σε αλμυρή έκδοση γαρ, την οποία θα συνεχίσει ο… Ιούλιος Βερν! Ναι, καλά ακούσατε, και όχι, ο Βερν δεν είναι παιδικός συγγραφέας! Από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία τής λογοτεχνίας άλλωστε είναι ότι οι άπειρες παιδικές διασκευές των βιβλίων του τον έχουν απαξιώσει στα μάτια των ενήλικων. Λοιπόν, συνεχίζουμε. Ο Βερν πήρε το τέλος τής Αφήγησης, που είναι ο ορισμός τού σε-αφήνω-να-μαντεύεις-τι-έγινε-μετά και κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα από κάθε άλλον. Έγραψε ένα φαντασμαγορικό ναυτικό μυθιστόρημα για να δώσει μια, κάποια εξήγηση στο τι διάολ— τι καλό έγινε τελικά στην Αφήγηση.
Εντάξει, το καταλαβαίνω, υπεσχέθην θάλασσα και τρόμο, αλλά τέρατα μέχρι τώρα δεν θα σας έδωκα. Θέτε τέρατα, δεν θέτε; Ε, αφού θέτε, για πάμε να τα βρούμε. Αλλά δεν θα πάμε με πλοίο. Όχι, μην τα θέτε κι όλα δικά σας. Με τι θα πάμε; Λοιπόν, πώς σας φαίνονται οι… βάρκες; Τι, επ, όχι, ελάτε ‘δω, τέρατα θέλατε. Τέρατα θα πάρετε. Και μιλάμε για τέρατα βαρβάτα, έτσι; Ο λόγος για τις Βάρκες του Γκλεν Κάρινγκ τού Ουίλιαμ Χόντζσον. Διανθισμένες με νησιά στην μέση τού ωκεανού, γιγάντια καλαμάρια, τερατώδεις ανθρωπόμορφους ψαρανθρώπους και κάθε λογής τρόμο που μπορεί να κρύβει μέσα στα βάθη της η άσπλαχνη θάλασσα, λιτές στην αφήγηση, πλούσιες όμως σε ζωντάνια και εικόνα, οι Βάρκες του Γκλεν Κάρινγκ θα μπορούσαν άνετα να χαρακτηριστούν και ως ένα λαβκραφτικό μυθιστόρημα. Ο θαλάσσιος τρόμος όπως θα έπρεπε να είναι.
Είπα λαβκραφτικό κι άνοιξε η όρεξή σας; Χεχε.. Τα Αγαλήνευτα Βάθη τού Μιχάλη Δαγκλή είναι η καλύτερη ελληνική συλλογή διηγημάτων (μαζί με τον Ιό τής Βαβέλ τού Δημητρίου Δελαρούδη και τα Μυστικά στο Λυκόφως τού Γεωργίου Δάμτσιου) που έχω διαβάσει. Και οι πέντε ιστορίες είναι φοβερές, με κεντρικό στοιχείο το λαβκραφτικό άρωμα και την αλμυρή επίγευση. Ξεχωρίζω σίγουρα την δεύτερη, με τον νεαρό που πηγαίνει στις βόρειες Σποράδες για την καλοκαιρινή θέση τού φαροφύλακα. Το Ίννσμουθ στην Ελλάδα, κυρίες και κύριοι. Και όχι μια φτηνή, ευτελής αντιγραφή, αλλά μία καλοδουλεμένη ιστορία τρόμου που μπαίνει σαν ζαφειρένιο πετράδι σε αυτή την συλλογή διηγημάτων-κόσμημα για την ελληνική λογοτεχνία. Μην παραλείψετε και το αυθεντικό Ίννσμουθ, τον Ίσκιο Πάνω από το Ίννσμουθ τού ίδιου του Χ. Φ. Λάβκραφτ, όπου ένας φοιτητής καταλήγει σε έναν παράξενο, απομονωμένο και αποκομμένο χωριό τής ανατολικής αμερικανικής ακτής την δεκαετία τού 30. Ία, ία, Κθούλου! Ία, ία!
Ήρθε η ώρα τής ιστορίας. Οι Αυτοκρατορίες των Θαλασσών: Η τελική μάχη για την Μεσόγειο 1521-1580 τού Roger Crowley είναι από τα ιστορικά βιβλία που τα διαβάζεις σαν ιστορικά μυθιστορήματα. Ο άνθρωπος ξέρει να γράφει. Το διαβάζεις και μυρίζεις δύο πράγματα: μπαρούτι και αλμύρα. Σε μία δαιμονιώδη αφήγηση, μας μεταφέρει από την μία άκρη τής Μεσογείου στην άλλη, από την Κύπρο στην Μάλτα, από την Μάλτα στην Ρόδο, από την Ρόδο στην Ναύπακτο, από την Ναύπακτο στην Τύνιδα και από ‘κει στο Αλγέρι, και μας εξιστορεί τις λυσσασμένες μάχες μεταξύ Ισπανών και Οθωμανών για την κυριαρχία στην Μεσόγειο. Πολιορκία τής Ρόδου, Πολιορκία της Μάλτας, Ιωαννίτες ιππότες, απομονωμένα ισπανικά οχυρά στις βορειοαφρικανικές ακτές, επιδρομές των Οθωμανών κουρσάρων, αδερφοί Μπαραμπαρόσσα, σκλάβοι που επάνδρωναν τις γαλέρες και πέθαιναν σαν τις μύγες, ορυχεία των Ίνκας που χρηματοδοτούσαν τις ισπανικές πολεμικές προσπάθειες, ισπανικές επιθέσεις στην Τύνιδα και στο Αλγέρι… Το καλύτερο ιστορικό βιβλίο για το καλοκαίρι. Διαβάστε το αναλυτικό άρθρο μου για το βιβλίο εδώ.
Τώρα θα δούμε ένα βιβλίο-έκπληξη. Είναι Ο Ιστορικός τής Ελίζαμπεθ Κόστοβα και όχι, δεν είναι ιστορικό. Είναι τρόμου, αλλά όχι θαλασσινό. Το διάβασα όμως πέρσι τον Ιούλιο και δεν ημπορούσα να το αφήσω απ’ έξω. Οι βρικόλακες ασκούν μία ιδιαίτερη έλξη σε εμάς τους αναγνώστες τρόμου, όμως αναρίθμητες υποτονικές σειρές και ταινίες (αλλά και βιβλία) έχουν στραφεί υπέρμετρα προς την αισθηματική διάσταση, κάνοντάς μας εξαιρετικά καχύποπτους προς το είδος. Πού είναι πλέον βιβλία όπως ο Δράκουλας του Μπραμ Στόκερ, το Σάλεμ Λοτ τού Στίβεν Κινγκ, πού είναι εκείνα τα απαίσια αιμοβόρα τέρατα με τις κάπες και τις πουκαμίσες που τρομοκρατούν τις νύχτες απομονωμένων χωριών; Ο Ιστορικός τής Κόστοβα έρχεται για να επαναφέρει τους βρικόλακες στην σωστή τους διάσταση. Κατά το δεύτερο μισό τού 20ου αιώνα μία μικρή ομάδα διανοουμένων αναζητεί τα ίχνη τού Δράκουλα κατά μήκος και πλάτος τής Ευρώπης. Εγκαταλελειμμένα κάστρα, βεβηλωμένες εκκλησίες, μυστικές αιρέσεις, σκοτεινά μονοπάτια, και χιονισμένα βουνά συνθέτουν ένα δυνατό ατμοσφαιρικό μυθιστόρημα χορταστικού μεγέθους.
Κλείνουμε ολοταχώς με μερικές αναφορές. Ένα, μερικά θαλασσινά βιβλία που θέλω να διαβάσω αυτό το καλοκαίρι: Μόμπι Ντικ τού Χέρμαν Μέλβιλ, Ο Δεκαπεντάχρονος Πλοίαρχος, Τέρατα των Θαλασσών, και Σανσελόρ τού Ιουλίου Βερν, Αινειάδα τού Βιργιλίου, και Heroes (ελλην. Η Επιστροφή από την Τροία) τού Βαλέριο Μάσιμο Μανφρέντι. Δύο, άλλα αξιόλογα θαλασσινά βιβλία τού Ιουλίου Βερν: 20.000 Λεύγες Κάτω από την Θάλασσα, Τα Παιδιά του Πλοιάρχου Γκραντ, Η Μυστηριώδης Νήσος. Τρία, συλλογές διηγημάτων τρόμου για κλείσιμο κάθε καλοκαιρινού βραδιού με τρομακτική ιστορία: Νυχτερινή Βάρδια και Sceleton Crew: Η Ομίχλη και Άλλες Ιστορίες τού Στίβεν Κινγκ.
image description
Ευχαριστώ για τον χρόνο σας! Καλό καλοκαίρι!
Μείνετε συντονισμένοι για περισσότερα τέτοια άρθρα αλλά και για κληρώσεις βιβλίων στην ομάδα Φίλοι Ιστορικού Μυθιστορήματος και στην σελίδα Κοιλάδα της Γνώσης στο Facebook.