Το 2020 με δυσκόλεψε. Όχι, μην πάει το μυαλό σας αλλού. Εννοώ ότι με δυσκόλεψε στην επιλογή των καλύτερων βιβλίων που διάβασα από πρώτη Ιανουαρίου μέχρι τέλη Δεκεμβρίου, που γράφω τούτες ‘δω τις γραμμές. Όσο κι αν ο αριθμός 164 – σύμφωνα με την καταγραφή τού GoodReads – προσφέρει πληθώρα επιλογών, χρειάστηκε να περάσω την λίστα τουλάχιστον τρεις φορές για να βγάλω μία δεκάδα. Δεν είναι ότι δεν διάβασα καλά βιβλία. Κάθε άλλο. Αλλά παρότι τα περισσότερα ήταν αξιολογότατα, ελάχιστα ήταν αυτά που πραγματικά ξεχώρισαν, εκείνα που μου έδωσαν το κάτι τις παραπάνω. Λοιπόν, τι λέτε; Πάμε να τα δούμε;
Επιστροφή από την Τροία
Α, ρε Όμηρε… Σχολή έχεις ανοίξει.. Μετά από δέκα χρόνια αδυσώπητου πουλέμου, η Τροία είναι πλέον στάχτες. Ο Αχιλλέας και ο Έκτορας κείτονται νεκροί, η Ελένη έχει επιστρέψει στον σύζυγό της Μενέλαο, και οι εναπομείναντες Αχαιοί ετοιμάζονται για το μεγάλο ταξίδι τής επιστροφής. Οι ανοσιουργούσες που έχουν διαπράξει όμως κατά την άλωση, οι βεβηλώσεις των ναών, οι βιασμοί των ιερέων, και η ανείπωτη βαρβαρότητά τους έχουν εξοργίσει τους θεούς. Οι οποίοι αποφασίζουν να δυσκολέψουν όσο γίνεται την επιστροφή τους…
Η γνωστότερη, φυσικά, τέτοια ιστορία είναι η Οδύσσεια τού Ομήρου, όμως δεν είχε μόνο ο Οδυσσέας την ατυχία να βασανιστεί στον δρόμο τής επιστροφής. Η τύχη τού Αγαμέμνονα, του Νεοπτόλεμου, του Μενελάου, του Διομήδη εξιστορείται στο χαμένο επικό ποίημα τής αρχαιότητας Νόστοι (νέομαι σημαίνει επιστρέφω, γυρίζω στην πατρίδα μου) στοιχειώνεται από θαλάσσια τέρατα, εξαγριωμένες απατημένες σύζυγοι, άγνωστες θάλασσες, και εκδικητικούς θεούς.
Εδώ μπαίνει ο γνωστός συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Βαλέριο Μάσσιμο Μανφρέντι, ο οποίος έχει γράψει την καταπληκτική διλογία Το Όνομά μου είναι Κανένας για την ζωή τού Οδυσσέα (διαβάστε την άποψή μου εδώ και μετά διαβάστε και τα βιβλία. Θα με θυμηθείτε). Στο βιβλίο του Η Επιστροφή από την Τροία, ο Μανφρέντι καταπιάνεται με την επιστροφή από την Τροία των υπολοίπων Αχαιών, δίνοντας πρωτεύον βάρος στον Διομήδη, αλλά περιλαμβάνοντας και τους υπόλοιπους βασιλείς. Αποδίδει φαντασμαγορικά την κατάσταση χάους που επικρατούσε στον ελλαδικό χώρο, την παρακμή που επήλθε από τον παρατεταμένο πόλεμο, το χάσμα μεταξύ τής παλιά γενιάς που πήγε στην Τροία και της νέας, και την εξερεύνηση νέων περιοχών για ίδρυση αποικιών. Δυστυχώς, η ελληνική έκδοση τού βιβλίου έχει εξαντληθεί. Το διάβασα στην αγγλική, με τίτλο Heroes.
Στις Πύλες του Άδη
Συνέχεια με την ίδια θεματική, αυτή των Νόστων, τώρα όμως από έναν Έλληνα συγγραφέα, τον Πολύκαρπο Παριορίτσα, με το βιβλίο του Στις Πύλες του Άδη. Το βιβλίο έχει μια πιο στοχευμένη προοπτική από την Επιστροφή από την Τροία, καθώς περιστρέφεται γύρω από έναν νεκροζώντανο που επιτίθεται στους επαναπατρισθέντες Αχαιούς βασιλείς. Συναντάμε ξανά τον Νεοπτόλεμο, τον Μενέλαο, τον Ιδομενέα, καθώς και τις… πύλες τού Άδη! Όσο για τον νεκροζώντανο; Θα περιοριστώ να πω πως δεν θα σας είναι άγνωστος… Απαράδεκτο το ότι αυτό το βιβλίο είναι εξαντλημένο.
Η Λάμψη
Σαρακοστή χωρίς Μάρτη γίνεται; Ε, ούτε κορυφαία βιβλία τής χρονιάς χωρίς Στέφανο Βασιλιά, κατά κόσμον γνωστό ως Στίβεν Κινγκ. Στην Λάμψη, ο Κινγκ χτίζει δύο καταπληκτικά στοιχεία. Ένα, το απόκοσμο, απομονωμένο ξενοδοχείο μέσα σε χιόνια και βουνά, όπου έχουν συμβεί περίεργοι φόνοι. Και δεύτερον, τον χαρακτήρα τού Τζακ Τόρενς και το πώς κατρακυλάει ένα-ένα τα σκαλοπάτια προς την απόλυτη παραφροσύνη, με την αμέριστη, φυσικά, βοήθεια τού ξενοδοχείου. Κι εδώ είναι η μεγάλη μου ένσταση με την ομώνυμη ταινία τού 1981 του Κιούμπρικ, καθώς ο Τόρενς (τον υποδύεται ο Τζακ Νίκολσον) παρουσιάζεται απλά ως ένας μέθυσος παράφρονας, χωρίς να χτιστεί ούτε πετραδάκι από το πολυώροφο οικοδόμημα που αποτελεί τον χαρακτήρα του στο βιβλίο. Δεν ξέρω αν έχετε δει την ταινία, ξέρω πως πρέπει να διαβάσετε το βιβλίο.
Νυχτερινή Βάρδια
Ήρθε η ώρα για… για… για… συλλογές διηγημάτων! Λοιπόν, δύο λόγια γιατί ίσως οι συλλογές διηγημάτων είναι αυτό που ψάχνετε. Μιας και τα διηγήματα τυπικά είναι μικρά, μπορείτε συνήθως να διαβάσετε κάθε διήγημα σε μισή με μία ώρα, άρα λίγο πριν κοιμηθείτε ή όταν ζορίζεστε στις ντάμπλεγιου σε. Επομένως, οι συλλογές βολεύουν αν δεν έχετε πολύ χρόνο, είστε κουρασμένοι, δεν θέλετε μεγάλες δεσμεύσεις, ή έχετε παιδιά που δεν σας αφήνουν σε ησυχία.
Από τις καλύτερες συλλογές που μπορείτε να διαβάσετε είναι η Νυχτερινή Βάρδια τού (ποιου άλλου;) Στίβεν Κινγκ. Το εν λόγω βιβλίο το έχω διαβάσει δύο φορές, μία στην αγγλική το 2018 όταν ήμουν ακόμα στον Καναδά, και μία τον περασμένο Ιούνιο στην ελληνική. Και όχι άδικα. Μιλάμε για είκοσι απολαυστικές ιστορίες τρόμου, βγαλμένες από την Αμερική τής δεκαετίας τού ’80, τότε που δεν υπήρχαν ακόμα κινητά και συστήματα GPS και ήταν πολύ πιο εύκολο να χαθείς μέσα στην αχανή αμερικανική ενδοχώρα… Έχουμε, λοιπόν, ένα προοίμιο (Τζερούσαλεμς Λοτ) και μία συνέχεια (Ένα για τον Δρόμο) τού Σάλεμς Λοτ, που ρίχνουν φως σε εκείνο το περίεργο χωριό. Έχουμε την πασίγνωστη ιστορία Τα Παιδιά στις Καλαμποκιές, με μία θρησκευτική αίρεση παιδιών, λαβκραφτικές αναφορές (Τζερούσαλεμς Λοτ και Είμαι η Πύλη), και παραδοσιακό τρόμο (Ο Μπαμπούλας). Πρωτότυπες ιστορίες (Πεδίο Μάχης), ιστορίες που κόβουν την ανάσα λόγω υψομέτρου (Η Μαρκίζα και Το Τελευταίο Σκαλί), διηγήματα μαυρισμένα από πανδημίες (Νυχτερινό Κύμα και Άνοιξη σαν Φράουλα), δαίμονες (Το Μάγκανο), και τρέλα (Νυχτερινή Βάρδια και Η Γυναίκα στο Δωμάτιο), αλλά και συγκινητικές στιγμές (Το Τελευταίο Σκαλί και Αυτός που Αγαπούσε τα Λουλούδια). Διαβάστε αναλυτικά την άποψή μου για κάθε διήγημα εδώ. Επίσης, διαβάστε και την συλλογή τού Κινγκ Sceleton Crew: Η Ομίχλη.
Αγαλήνευτα Βάθη
Ευτυχώς, οι συλλογές διηγημάτων ενδημούν και εν Ελλάδι. Και φέτος είχα την χαρά να διαβάσω μία από τις τρεις καλύτερες ελληνικές συλλογές διηγημάτων τρόμου: τα Αγαλήνευτα Βάθη τού Μιχάλη Δαγκλή (οι άλλες δύο είναι ο Ιός της Βαβέλ τού Δημήτρη Δελαρούδη – δείτε εδώ – και το Μυστικά στο Λυκόφως τού Γεωργίου Δάμτσιου – δείτε εδώ). Ο Δαγκλής παραδίδει πέντε ιστορίες που συνδυάζουν αρμονικά τον λαβκραφτικό-κοσμικό τρόμο με το λαογραφικό-ελληνικό σκηνικό και καταφέρνει περίφημα να μας δώσει ιστορίες που θυμίζουν αλλά δεν πιθηκίζουν Λάβκραφτ. Εποχικός φαροφύλακας στις βόρεις Σποράδες, παράξενες ασθένειες σε ζώα, στοιχειωμένα μέρη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σίγουρα θα χορτάσετε με τα Αγαλήνευτα Βάθη… Σύντομα θα διαβάσω τα δύο νέα βιβλία του Δαγκλή, το μυθιστόρημα Η Τελευταία Νύχτα της Αδέρας και την συλλογή διηγημάτων Ζωώδες Ένστικτο.
Η Σφίγγα των Πάγων
Δύο είναι τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία τής λογοτεχνίας. Πρώτον, η μη απονομή Νόμπελ στον Καζαντζάκη. Δεύτερον, η κατηγοριοποίηση τού Ιουλίου Βερν ως παιδικού συγγραφέα εξ αιτίας των απειράριθμων παιδικών διασκευών των βιβλίων του. Η Σφίγγα των Πάγων, φυσικά, κάθε άλλο παρά παιδικό βιβλίο είναι… Τι κάνει ο Βερν εδώ; Πιάνει το νήμα από το τέλος τού βιβλίου τού κορυφαίου αμερικάνου συγγραφέα τρόμου Έντγκαρ Άλαν Πόε, Η Αφήγηση του Άρθουρ Γκόντορ Πυμ. Εκεί, ένα νεαρό αγόρι, ο Άρθουρ, επιβιβάζεται λαθραία σε ένα φαλαινοθηρικό, και μετά από ανταρσίες, δολοφονίες, και κανιβαλισμούς χάνεται κάπου στην Ανταρκτική, μαζί με το πλήρωμα ενός αγγλικού πλοίου από το Λίβερπουλ. Ο Βερν, λοιπόν, βάζει τον αδερφό τού πλοιάρχου εκείνου να ψάχνει τον χαμένο του αδερφό και τον Άρθουρ μέσα στα αφιλόξενα και αχαρτογράφητα νερά τού νότιου Ατλαντικού.. Κατ’ εμέ, ίσως το καλύτερο βιβλίο τού Βερν.. Ψάξτε για πλήρη έκδοση τού βιβλίου, χωρίς περικοπές και όχι παιδική διασκευή.
Οι Αυτοκρατορίες των Θαλασσών
Αν υπάρχουν μερικά ιστορικά βιβλία που σου ανεβάζουν την αδρεναλίνη περισσότερο κι από μυθιστόρημα, τότε σίγουρα οι Αυτοκρατορίες των Θαλασσών: Η τελική μάχη για την Μεσόγειο 1521-1580 τού Ρότζερ Κράουλι είναι ένα από αυτά. Ο Κράουλι διάλεξε να γράψει για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ιστορικά θέματα: τις αδυσώπητες συγκρούσεις στην καθ’ ημάς θάλασσας μεταξύ τής προελαύνουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των χριστιανικών κρατών τής δυτικής Μεσογείου. Οι συγκρούσεις αυτές, μαζί με τις θρησκευτικές, οικονομικές, και εξερευνητικές εξελίξεις καθόρισαν εν πολλοίς το σημερινό γεωπολοτικό τοπίο και αποτελούν από μόνες τους μία συλλογή συναρπαστικών ιστοριών.
Τα εξήντα χρόνια (1521-1580) που καλύπτει ο Κράουλι περιλαμβάνουν πλήθος γεγονότων με αποκορύφωμα την Πολιορκία τής Ρόδου το 1521 από τους Οθωμανούς, την Πολιορκία τής Μάλτας το 1565 από τους ίδιους, και την Ναυμαχία τής Ναυπάκτου το 1571. Εκτός από τα παραπάνω, το βιβλίο περιέχει και πληθώρα άλλων συναρπαστικών περιστατικών: τα απομονωμένα ισπανικά οχυρά στις βορειοαφρικανικές ακτές, τις επιδρομές των Οθωμανών κουρσάρων, τους αδερφούς Μπαραμπαρόσσα, τους σκλάβους που επάνδρωναν τις γαλέρες και πέθαιναν σαν τις μύγες, τα ορυχεία των Ίνκας που χρηματοδοτούσαν τις ισπανικές πολεμικές προσπάθειες, τις ισπανικές επιθέσεις στην Τύνιδα και στο Αλγέρι… Σίγουρα ο Κράουλι δεν στερήθηκε αξιόλογου υλικού, και με την καταπληκτική του πένα το αξιοποίησε στο έπακρο, έτσι που να μπορείς σχεδόν να μυριστείς το ίδιο το μπαρούτι… Διαβάστε αναλυτικά την άποψή μου για το βιβλίο εδώ.
Αρχαία ελληνική επιστήμη
Πάμε τώρα στα μη λογοτεχνικά βιβλία. Εν αρχή είναι η Αρχαία Ελληνική Επιστήμη, μία μελέτη τού Τζόφρυ Λόυντ για την εξέλιξη τής φιλοσοφίας και των θετικών επιστημών στην Ελλάδα από τους Μιλήσιους φιλοσόφους έως και τους πρώτους αιώνες τού Βυζαντίου. Καταπληκτικό ανάγνωσμα, ευκολοδιάβαστο και από αμύητους, βοηθάει στην κατανόηση τού πώς έβλεπαν οι Έλληνες τον κόσμο και πώς είχαν σκεφτεί πράγματα που θα τα αποδείκνυε η σύγχρονη επιστήμη πολλούς αιώνες μετά. Χαρακτηριστικά, ο Αρχιμήδης είχε ουσιαστικά εφεύρει το ολοκλήρωμα, ο Αρίσταρχος είχε μιλήσει για ηλιοκεντρικό σύστημα, και ο Λεύκιππος με τον Δημόκριτο για την ατομική φύση τής ύλης..
Μαύρες Τρύπες
Άλλη μια μελέτη, τώρα πιο στοχευμένη και πιο επιστημονική αν και εξίσου ευανάγνωστη. Η Μάρσα Μπαρτούσακ έχει μαζέψει ολόκληρη την ιστορία περί των μαύρων τρυπών, του πιο ενδιαφέροντος θέματος στην αστροφυσική ίσως και συνολικά στην φυσική, και την παρουσιάζει βήμα-βήμα. Από τις εξισώσεις τού Νεύτωνα τον 18ο αιώνα, στην γενική θεωρία τής σχετικότητας και στην κβαντομηχανική, στην έχθρα τού επιστημονικού κατεστημένου για την ίδια την ύπαρξη των μαύρων τρυπών, και στην μεγάλη νίκη των υποστηρικτών τους (συμπεριλαμβανομένου τού Στίβεν Χώκινγκ) μέσω πειραματικών μετρήσεων.
Στον Λαβύρινθο της Γραμμικής Β: Ξεκλειδώνοντας το αίνιγμα ενός αρχαίου κώδικα
Από τις καλύτερες μελέτες εκεί έξω, το βιβλίο τής Μάργκαλιτ Φοξ εξιστορεί την μακρά πορεία αποκρυπτογράφησης τής Γραμμικής Β’, της γλώσσας που είχε βρεθεί σε πινακίδες από την εποχή τού Χαλκού στον Ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα στην Κρήτη από τον αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς στα τέλη τού 19ου αιώνα. Πέραν τού εγγλέζου αρχιτέκτονα Μάικλ Βέντρις, που θεωρείται ως ο αποκρυπτογράφος τής Γραμμικής Β΄, το βιβλίο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην συνεισφορά τής αμερικανίδας φιλόλογου Άλις Κόμπερ. Με κατανοητό τρόπο, περιγράφει πώς η Φοξ δούλεψε ακατάπαυστα για πολλά χρόνια συλλέγοντας και οργανώνοντας όλο το διαθέσιμο υλικό για την Γραμμική Β’, τις πρωτοποριακές μεθόδους γλωσσολογίας που εφήρμοσε, και τις εκπληκτικές τις ιδέες για την αξιοποίηση των τοπωνυμίων στην πορεία τής αποκρυπτογράφησης. Η Φοξ δεν πρόλαβε να αποκρυπτογραφήσει την Γραμμική Β’ καθώς έφυγε σε νεαρή ηλικία, αλλά η δουλειά της βοήθησε καθοριστικά τον Βέντρις να λύσει το μυστήριο το 1952. Α, και παρότι οι ειδικοί έδιναν ελάχιστες έως μηδενικές πιθανότητες να κρύβεται η ελληνική γλώσσα πίσω από την Γραμμική Β’, τελικά διεψεύσθησαν εν διάψευση οικτρά..
Αυτά! Ελπίζω να συνεχίσετε τις αναγνώσεις σας με καταπληκτικά βιβλία και το 2021! Καλή χρονιά και χρόνια πολλά και καλά!
Μείνετε συντονισμένοι για περισσότερα τέτοια άρθρα αλλά και για κληρώσεις βιβλίων στην ομάδα Φίλοι Ιστορικού Μυθιστορήματος και στην σελίδα Κοιλάδα της Γνώσης στο Facebook.